लोक सारथी संवाददाता

कात्तिक १२ : विश्व मस्तिष्कघात दिवस २०२३ आज नेपालमा पनि विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइँदैछ । यो दिवस २०२३ को नारा ‘टुगेदर वी आर #ग्रेटर देन स्ट्रोक’  (Together we are#Greater than Stroke) हो।

हरेक वर्ष अक्टोबर 29 मा विश्वव्यापी रूपमा मनाइन्छ, यो दिन विश्वव्यापी रूपमा व्यक्ति र समुदायहरूमा स्ट्रोकको व्यापकता र प्रभावहरूको सम्झनाको रूपमा काम गर्ने रोग, यसको रोकथाम र उपचारको बारेमा सचेतना जगाउन समर्पित छ। मस्तिष्कघात भनिने स्ट्रोक विश्वव्यापी रूपमा अशक्तता र मृत्युको प्रमुख कारण हो।

नेपाल स्ट्रोक एसोसिएसनका अध्यक्ष डा राजु पौडेलका अनुसार विश्वभर बर्सेनि एक करोड ३० लाखभन्दा बढी व्यक्ति पक्षाघात हुने गरेका छन् । प्रत्येक छ सेकेन्डमा एक जनालाई पक्षाघात हुन्छ र चारमध्ये एक जनालाई पक्षाघात हुन्छ। संघले विभिन्न अस्पताल र स्वास्थ्य संस्थामा तालिम दिइरहेको र पक्षघातको उपचारका लागि मापदण्ड तोकेको उनले बताए ।

विसं २०१७ मा स्थापना भएको संघले जर्मनीको युनिभर्सिटी हस्पिटल हाइडेलबर्गको सहयोगमा नेपाल स्ट्रोक प्रोजेक्टसँगको सहकार्यमा काम गर्दै आएको छ । यसले स्ट्रोकको वर्तमान अवस्थाको अनुसन्धान गरिरहेको छ र तिनको उपचार गर्ने उपायहरू खोजेको छ।

दिवस मनाएर मात्रै हुँदैन, जीवन शैली बदलौं
स्ट्रोक अर्थात् मस्तिष्कघात दिवस मनाएर मात्रै यसको रोकथाम र नियन्त्रण सम्भव छैन । स्ट्रोकको सम्बन्ध हाम्रो बदलिएको अस्वस्थ जीवनशैलीसँग छ । हामीले संयमित हुनुको महत्त्व बिर्सेका छौं । अनियमित आनीबानीले जीवन असन्तुलित बन्दै गएको अवस्थामा स्ट्रोक जस्ता दीर्घकालीन रोगहरुले आक्रान्त हुँदै छ मानव समुदाय । समयमा नसुत्नु, अबेरसम्म जाग्नु, रातिको बेलामा भोजन गर्नु, सेतो नून (आयोडाइज्ड नून), चिनी, मैदा, पोकाको रिफाइन्ड तेल, फ्रिजमा राखिएको अत्याधिक चिसो पेय पदार्थ, मदिरा, चुरोट, तम्बाकु आदिको सेवनले मानिसको स्वास्थ्य आज धेरै नै शोषणमा परेको छ । यस्ता खानपिनका परिकारले डाइबिटिज, उच्च रक्तचाप, ब्याड कोलेस्ट्रोल आदि समस्याहरु बढेका छन् । मानिसहरु सामान्यभन्दा धेरै मात्रामा तनावपूर्ण जीवन बिताइरहेका छन् । व्यायाम, कसरत, शारीरिक परिश्रम योग, ध्यान मानवीय जीवनमा न्यून हुँदै गएको छ । वातावरणीय प्रदूषण बढ्दो छ । अस्वस्थ जीवन शैली आज स्ट्रोक मार्फत् समय पूर्व मृत्यु निम्त्याउने मुख्य कारक बनेको छ । त्यसैले स्वस्थकर जीवन शैली नअपनाएसम्म स्ट्रोकबाट हुने मानवीय क्षतिलाई नियन्त्रण गर्न नसकिने कुरालाई सबैले बुझ्नु आवश्यक छ ।

अस्वस्थ जीवनशैलीले युवाहरूमा स्ट्रोकको जोखिम बढाउँछ । मस्तिष्कको कुनै क्षेत्रमा रगतको प्रवाह अपर्याप्त वा अवरुद्ध हुँदा स्ट्रोक हुन्छ। जब यो हुन्छ, मस्तिष्क कोशिकाहरू अक्सिजनबाट वञ्चित हुन्छन् र मर्न थाल्छन्। स्ट्रोकको प्रभाव मुख्यतया मस्तिष्कको कुन भाग प्रभावित हुन्छ र प्रभाव कति गम्भीर छ भन्नेमा निर्भर गर्दछ।  हात, खुट्टा र आधा अनुहार सुन्न वा कमजोरी हुनु; बोल्न गाह्रो हुनु, दृष्टि धमिलो हुनु र असामान्य सन्तुलन गुमाउनु सबैभन्दा सामान्य लक्षणहरू हुन्।

स्ट्रोकलाई २ मुख्य वर्गमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ
इस्केमिक स्ट्रोक। यी धमनीको अवरोधको कारणले हुने स्ट्रोक हो। सबै स्ट्रोक मध्ये लगभग 87% ischemic स्ट्रोक नै हुन्छ ।
हेमोरेजिक स्ट्रोक। यी रक्तस्रावको कारणले हुने स्ट्रोक हुन्। सबै स्ट्रोक मध्ये लगभग 13% हेमोरेजिक छन्।

हेमोरेजिक स्ट्रोकहरू विशेष गरी खतरनाक हुन्छन् किनभने तिनीहरूले गम्भीर लक्षणहरू निम्त्याउँछन् जुन चाँडै  नै झन् धेरै बिग्रदो अवस्थामा पुग्छ । छिटो चिकित्सा भएन भने, यी स्ट्रोकहरूले  स्थायी मस्तिष्क क्षति वा मृत्यु पनि निम्त्याउँछ।