शरीरमा जम्मा १२ स्थानमा तिलक लगाउने चलन छ । तर, मस्तिष्कमा तिलक लगाउनुको महत्त्वलाई शास्त्रमा विस्तृत रूपमा वर्णन गरिएको छ। अहिले वैज्ञानिकहरूले पनि यो सिद्धान्तलाई स्वीकार गर्न थालेका छन् । निधारमा तिलक लगाउनाले शान्ति र ऊर्जा प्राप्त हुने अनुसन्धानकर्ताहरूको विश्वास छ।
निधारमा तिलक लगाउने चलन सनातन धर्ममा बाहेक अन्यत्र प्रचलित छैन। यो चलन निकै पुरानो हो । मानिसको निधारको बिचमा भगवान विष्णुको वास हुने जनविश्वास रहेको र यस स्थानमा ठ्याक्कै तिलक लगाइन्छ ।
तिलक लगाउनु मनोविज्ञानको दृष्टिकोणले पनि उपयोगी मानिन्छ । निधार अनुहारको मध्य भाग हो, जहाँ सबैको ध्यान रोकिन्छ। बिचमा तिलक लगाई विशेषगरी महिलामा दर्शकको नजर स्थिर राख्ने प्रयास गरिन्छ ।
महिलाहरूले रातो कुमकुम तिलक लगाउँछन्। यो पनि उद्देश्यविना होइन । रातो रंग ऊर्जा र उत्साहको प्रतीक हो। तिलकले महिलाको सौन्दर्य बढाउँछ । तिलक लगाउनु पनि देवीको पूजासँग सम्बन्धित छ। देवीको पूजा गरेपछि निधारमा तिलक लगाइन्छ । तिलकलाई देवीको आशीर्वादको प्रतीक मानिन्छ।
तिलकको महत्व ?
सनातनी परम्परामा निधारमा तिलक लगाउनु शुभ मानिन्छ, सात्विकताको प्रतीक मानिन्छ। विजयश्री प्राप्तिका लागि रोली, हल्दी, चन्दन वा कुमकुमको तिलक वा कामको महत्त्वलाई ध्यानमा राखेर तिलक लगाउने गरिन्छ । हाम्रा तीर्थस्थलहरूमा शुभ कामना दिने गरिन्छ तर विभिन्न चाडपर्वहरूमा र विशेष अतिथिको आगमनमा यातायातका लागि पनि यसको प्रयोग गरिन्छ।
मस्तिष्कको भौंको बीचको निधारमा तिलक वा तिलक लगाउने ठाउँलाई अजन चक्र भनिन्छ। एनाटोमीका अनुसार पिनियल ग्रन्थीको स्थानका कारण पिनियल ग्रन्थी उत्तेजित हुँदा मस्तिष्क भित्र एक प्रकारको प्रकाश महसुस हुन्छ।
यो प्रयोगहरू मार्फत प्रमाणित भएको छ।हाम्रा ऋषिहरूलाई राम्ररी थाहा थियो कि पिनियल ग्रन्थीको उत्तेजनाले अजन चक्रलाई उत्तेजित गर्छ। यस कारणले धार्मिक अनुष्ठान, पूजाआजा र शुभ कार्यमा टीका लगाउने अभ्यासले हाम्रो शरीरमा रहेको स्थूल तथा सूक्ष्म तत्वलाई बारम्बार उत्तेजित गरी जागृत गराउन मद्दत गर्छ ।
