लोकसारथि, ३ माघ । नेपालीहरूले दैनिक रुपमा सेवन गर्ने खानामा प्लास्टिकका सूक्ष्म कणहरू (माइक्रोप्लास्टिक) मिश्रित भएको अनुसन्धानले देखाएको छ। बिबिसीकाे रिपोर्ट अनुसार, यस्ता माइक्रोप्लास्टिक मानव स्वास्थ्यमा दीर्घकालीन र गम्भीर असर पुर्याउन सक्ने ठहर गरिएको छ।
अनुसन्धानका मुख्य तथ्यहरू
- माइक्रोप्लास्टिक के हो?
माइक्रोप्लास्टिक प्लास्टिकका साना कणहरू हुन्, जसको आकार ५ मिलिमिटरभन्दा सानो हुन्छ। यी कणहरू प्रदूषण, प्लास्टिकको विखण्डन, र प्लास्टिकजन्य वस्तुहरूबाट उत्पन्न हुन्छन्। - मूल स्रोतहरू
- पेयजल: नेपालमा बोतलको पानी र धाराको पानीमा समेत माइक्रोप्लास्टिक भेटिएको छ।
- खाद्य वस्तुहरू: समुद्री माछा, नुन, तेल, चामल, र प्रशोधित खाना माइक्रोप्लास्टिकका प्रमुख स्रोत हुन्।
- हावा: वातावरणमा हुने वायु प्रदूषणले पनि माइक्रोप्लास्टिक कणहरू शरीरमा प्रवेश गराउन सक्छ।
- स्वास्थ्यमा असर
- माइक्रोप्लास्टिकले पाचन प्रणाली, श्वासप्रश्वास प्रणाली, र प्रतिरक्षा प्रणालीमा असर गर्न सक्छ।
- अनुसन्धानले यी कणहरू शरीरमा गएर डिएनए हानि, क्यान्सर, र हर्मोनल समस्या निम्त्याउने संकेत गरेको छ।
- गर्भवती महिलाहरू र बालबालिकाको लागि अझ बढी जोखिमपूर्ण मानिएको छ।
नेपालको परिप्रेक्ष्य
नेपालमा प्लास्टिकको अत्यधिक प्रयोग र अव्यवस्थित व्यवस्थापनले माइक्रोप्लास्टिक प्रदूषण थप जटिल बन्दै गएको छ।
- प्लास्टिकजन्य कचरा: नेपालका मुख्य सहरहरू जस्तै काठमाडौं, पोखरा, र विराटनगरमा फोहोरको ठूलो हिस्सा प्लास्टिकको हुन्छ।
- नदी र जलस्रोत प्रदूषण: बाग्मती, गण्डकी, र कोशी नदीहरू प्लास्टिकजन्य फोहोरले प्रदूषित भएका छन्, जसले खानेपानी र खाद्य प्रणालीमा माइक्रोप्लास्टिक प्रवेश गराउँछ।
विभिन्न अनुसन्धानहरूले नुनमा पनि माइक्रोप्लास्टिकको उपस्थिति पत्ता लगाएका छन्। विशेष गरी समुद्री नुनमा माइक्रोप्लास्टिकको मात्रा बढी पाइएको छ, किनभने समुद्रमै प्लास्टिकजन्य फोहोरको मात्रा धेरै छ।
नुनमा माइक्रोप्लास्टिक पत्ता लाग्ने कारणहरू
- समुद्री प्रदूषण
समुद्रमा फ्याँकिएको प्लास्टिक फोहोर समयसँगै टुक्रिएर सूक्ष्म कण (माइक्रोप्लास्टिक) बन्छ। समुद्री पानीबाट नुन निकाल्ने क्रममा यी कणहरू नुनमा मिसिन्छन्। - प्रशोधनको कमी
नुनलाई राम्रोसँग शुद्ध नगर्दा माइक्रोप्लास्टिक हटाउन सकिंदैन, जसका कारण मानिसहरूले नुनमार्फत यी कणहरू सेवन गर्छन्। - अन्य स्रोतहरू
केवल समुद्री नुनमा नभई, चट्टानी नुन र भूमिगत खानीबाट निकालिएको नुनमा पनि प्रदूषणका कारण माइक्रोप्लास्टिकको उपस्थिति हुनसक्छ।
स्वास्थ्यमा असर
- माइक्रोप्लास्टिक शरीरमा जम्मा हुँदा पाचन प्रणाली, हर्मोनल प्रणाली, र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा असर पार्न सक्छ।
- प्लास्टिकका यी कणहरूले दीर्घकालीन रूपमा क्यान्सर, मधुमेह, र प्रजनन समस्या निम्त्याउने सम्भावना हुन्छ।
समाधानका उपायहरू
अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानका तथ्यहरू
- सन् २०१९ मा गरिएको एक अध्ययनले औसत मानवले वार्षिक ५०,००० माइक्रोप्लास्टिक कणहरू खाइरहेको निष्कर्ष निकालेको छ।
- संयुक्त राष्ट्रसंघकाे तथ्यांक अनुसार सन् २०५० सम्ममा समुद्रमा माछाभन्दा बढी प्लास्टिक हुने सम्भावना छ।
समाधानका उपायहरू
- प्लास्टिकको प्रयोग घटाउनुपर्छ:
- पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने झोला र वस्तुहरूको प्रयोग गर्नुपर्छ।
- सरकारको नीतिगत हस्तक्षेप:
- प्लास्टिकको उत्पादन र खपतमा कडाई गर्न कानूनी प्रावधान ल्याउनुपर्छ।
- सचेतना अभियान:
- सर्वसाधारणलाई माइक्रोप्लास्टिकको खतराबारे सचेत बनाउन व्यापक कार्यक्रम गर्नुपर्छ।
- वैज्ञानिक अनुसन्धान र प्रविधि प्रयोग:
- माइक्रोप्लास्टिक परीक्षणका लागि प्रयोगशाला र फिल्टर प्रणालीको विकास गर्नुपर्छ।
- शुद्ध नुन प्रयोग गर्नुपर्छ:
शुद्धिकरण प्रक्रिया राम्रोसँग गरिएका ब्रान्डेड नुनहरू प्रयोग गर्ने। - समुद्री प्रदूषण घटाउनुपर्छ:
समुद्रमा प्लास्टिकजन्य फोहोर नफ्याँक्ने नीति अपनाउने।
निष्कर्ष
नुन दैनिक जीवनको एक अपरिहार्य हिस्सा हो। यसमा माइक्रोप्लास्टिकको उपस्थिति मानव स्वास्थ्यका लागि गम्भीर चुनौती हो। त्यसैले प्रदूषण नियन्त्रण र शुद्ध नुन प्रयोगमा ध्यान दिनु अत्यावश्यक छ। नेपालमा माइक्रोप्लास्टिकको समस्या गम्भीर हुँदै गएको छ, जसले मानव स्वास्थ्य र पर्यावरण दुवैलाई दीर्घकालीन असर पार्न सक्छ। समयमै सचेतना र कदम चालिएन भने यो समस्या भयावह रूप लिन सक्नेछ। प्लास्टिकको प्रयोगमा कटौती र उचित व्यवस्थापनले यस समस्याबाट बच्न सकिन्छ।
