तिब्बतको भूकम्प: प्रकृतिको प्रकोप र तयारीको आवश्यकता

सम्पादकीय

आज बिहान तिब्बतको शिगात्से क्षेत्रमा गएको शक्तिशाली भूकम्पले फेरि एकपटक हिमालय क्षेत्रको भौगोलिक संवेदनशीलतालाई उजागर गराएको छ। ६.८ म्याग्निच्युडको भूकम्पले ९५ जनाको ज्यान लिएको, १३० जनाभन्दा बढी घाइते बनाएको र १,००० भन्दा बढी घर ध्वस्त पारेको रिपोर्ट आएको छ। तिब्बतको यस क्षेत्रमा भएको ठूलो मानवीय र भौतिक क्षतिले छिमेकी देशहरूलाई समेत सतर्क बनाएको छ।

क्षेत्रीय प्रभाव र मानवीय क्षति

तिब्बतको शिगात्से क्षेत्र, जहाँ करिब आठ लाख मानिस बसोबास गर्छन्, यो भूकम्पबाट सबैभन्दा प्रभावित भएको छ। यहाँका तिङ्ग्री गाउँहरू, जो करिब ४,०००–5,००० मिटर उचाइमा छन्, धक्का महसुस गर्ने पहिलो क्षेत्र बने। दर्जनौं परकम्पहरूले स्थानीयवासीलाई झन् भयभीत बनाएको छ। ल्हात्से सहरमा पसलका अगाडिका भाग भत्किएको, सडकभरि भग्नावशेष छरिएको र ६,९०० जनसंख्या भएको क्षेत्रका धेरै घरहरूमा क्षति पुगेको छ।

नेपाल, भारत र भुटानमा समेत यस भूकम्पका धक्का महसुस गरिएका छन्। नेपालको काठमाडौं उपत्यकामा मानिसहरू डरले घर बाहिर निस्केका छन्। यद्यपि, नेपाल, भारत र भुटानमा हालसम्म ठूलो क्षति वा जनधनको क्षतिको जानकारी प्राप्त भएको छैन।

प्राकृतिक जोखिम र भौगोलिक संवेदनशीलता

हिमालय क्षेत्रको भौगोलिक स्थिति भारतीय र युरेशियन टेक्टोनिक प्लेटहरूको टकरावबाट बनेको हो। यही कारण, यो क्षेत्र विश्वकै सबैभन्दा संवेदनशील भूकम्पीय क्षेत्रमध्ये एक मानिन्छ। तिब्बतको ल्हासा ब्लक, जहाँ यो भूकम्प केन्द्रित थियो, सन् १९५० यता ६ वा सोभन्दा माथिको म्याग्निच्युडका २१ भूकम्पहरूको साक्षी बनिसकेको छ।

२०१५ मा नेपालमा गएको ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्पले करिब ९,००० जनाको ज्यान लिएको र लाखौंलाई विस्थापित बनाएको सम्झनासँगै आजको भूकम्पले फेरि तयारीको महत्त्वलाई उजागर गरेको छ। हिमालय क्षेत्रको भूगोल र जनघनत्वले गर्दा यहाँ भूकम्पीय प्रकोपको जोखिम सदैव उच्च रहन्छ।

राहत, पुनःस्थापना र तयारीको आवश्यकता

चीनले भूकम्प प्रभावित क्षेत्रका लागि १,५०० भन्दा बढी अग्निनियन्त्रक र उद्धारकर्मी खटाएको र २२,००० भन्दा बढी राहत सामग्री पठाएको छ। राष्ट्रपति सी जिनपिङले प्रभावितहरूको उचित पुनःस्थापना र न्यानो जाडो सुनिश्चित गर्न निर्देशन दिएका छन्। नेपालले पनि विपद् व्यवस्थापन प्राधिकरणमार्फत सम्भावित क्षतिहरूको जानकारी संकलन र सहायता प्रयास सुरु गरेको छ।

तर, यस्तो प्रकोपले केवल तत्कालीन राहत प्रयास मात्र होइन, दीर्घकालीन रणनीतिक तयारीको खाँचोलाई पनि देखाउँछ। हिमालय क्षेत्रमा भूकम्प प्रतिरोधी संरचनाको विकास, पूर्व-सूचना प्रणालीको सुदृढीकरण र स्थानीय समुदायलाई सचेतना र तालिम दिनुपर्छ। छिमेकी देशहरूबीच आपसी समन्वय र सहयोग पनि बढाउनुपर्छ।

निष्कर्ष

तिब्बतको आजको भूकम्पले प्रकृतिको अनियन्त्रित शक्तिसँग मानवीय कमजोरीलाई पुनःप्रस्तुत गरेको छ। यसले तत्काल राहत प्रयासको आवश्यकता त देखाउँछ नै, दीर्घकालीन तयारी र पूर्वाधार सुधारको दिशामा गम्भीर ध्यानाकर्षण पनि गराउँछ। हिमालय क्षेत्रका देशहरूले प्रकृतिको यस्तो चुनौतीलाई सामना गर्न एकजुट प्रयास गर्नुपर्ने समय आएको छ।