लोकसारथि, २७ फागुन । नेपालका अपदस्थ राजा, ७७ वर्षीय ज्ञानेन्द्र शाह, आइतबार काठमाडौं फर्किंदा भव्य स्वागत गरियो। हजारौं समर्थक त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बाहिर जम्मा भएका थिए। ज्ञानेन्द्र शाह दुई महिना पोखरामा बसेर काठमाडौं फर्किएका हुन्। समर्थकहरूले “हामीलाई हाम्रो राजा फिर्ता चाहिन्छ,” “संघीय गणतान्त्रिक प्रणाली खारेज गर” र “राजा र देश हाम्रो ज्यानभन्दा प्यारो छ” लेखिएका प्लेकार्ड बोकेका थिए।
प्रदर्शनकारीहरू राजतन्त्र पुनःस्थापनाको माग गर्दै हिन्दू धर्मलाई फेरि राज्य धर्म बनाउनु पर्ने बताइरहेका थिए। यो दृश्य सन् २००८ मा राजतन्त्र समाप्त हुँदा देखिएको विरोध प्रदर्शनभन्दा बिल्कुलै फरक थियो।
ज्ञानेन्द्र शाह कसरी राजा बने?
ज्ञानेन्द्र शाह २००१ मा नेपालका राजा बने, जब उनका दाजु राजा वीरेन्द्र वीर विक्रम शाह र उनको परिवारको दरबार हत्याकाण्डमा हत्या भयो। सुरुवातमा उनी संवैधानिक राजाका रूपमा सीमित भूमिकामा थिए, तर २००५ मा उनले पूर्ण रूपमा शासन आफ्नो हातमा लिए। उनले सरकार र संसद भंग गरे, नेताहरू र पत्रकारहरूलाई जेल हालियो, सञ्चार प्रणाली रोकियो, आपतकाल घोषणा गरियो र सेना परिचालन गरेर देश चलाए।
तर, २००६ को विशाल जनआन्दोलनपछि ज्ञानेन्द्रलाई गद्दी त्याग्न बाध्य पारियो। उनले बहुदलीय सरकारलाई सत्ता हस्तान्तरण गरे, जसले माओवादीसँग शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्यो र १० वर्ष लामो गृहयुद्ध समाप्त भयो। २००८ मा नेपालको संसद्ले राजतन्त्र खारेज गर्ने निर्णय गर्यो, र ज्ञानेन्द्र एक सामान्य नागरिक बने।
नेपालमा राजतन्त्रको इतिहास
नेपालमा १७६८ देखि २००८ सम्म शाह वंशको राजतन्त्र थियो। तर, २००८ मा गणतन्त्र घोषणा भएपछि ज्ञानेन्द्रलाई नारायणहिटी दरबार छोड्न भनियो। उनी सुरुमा नागार्जुन दरबारमा बसे, जुन पहिले शाही परिवारको ग्रीष्मकालीन निवास थियो।
ज्ञानेन्द्र शाहको बाल्यकाल
ज्ञानेन्द्र वीर बिक्रम शाह राजा महेन्द्रका द्वितीय सन्तान हुन्। जन्मिएपछि राजदरबारका ज्योतिषीले उनको उपस्थितिले दरबारमा दुर्भाग्य ल्याउने बताएपछि उनलाई बाल्यकालमा नै नानीघर पठाइयो। जब उनी तीन वर्षका थिए, राजपरिवार भारत गयो र उनलाई अस्थायी रूपमा नेपालका राजा घोषणा गरियो। त्यो समयमा उनी चित्रित सिक्का पनि जारी गरिएको थियो। पछि, राजा त्रिभुवन फर्किएपछि उनको राजगद्दी गुम्यो।
ज्ञानेन्द्रको स्कूली शिक्षा भारतको दार्जिलिङस्थित सेन्ट जोसेफ स्कुलमा भएको थियो, भने स्नातक काठमाडौंबाट गरे। उनले वातावरण संरक्षणमा रुचि राखे, तर शासन सञ्चालनमा उनी असक्षम साबित भए।
ज्ञानेन्द्र शाहको सम्पत्ति
राजगद्दी गुमेपछि ज्ञानेन्द्रलाई नारायणहिटी दरबार छोड्न भनियो। शाही परिवारबाट प्राप्त धेरै सम्पत्ति सरकारले आफ्नो नियन्त्रणमा लियो।
तर, अहिले पनि ज्ञानेन्द्रसँग उल्लेखनीय सम्पत्ति छ। विश्वभर उनका व्यापार व्यवसायहरू छन्, जसको मूल्य अर्बौं डलर हुन सक्छ। २००८ मा मात्रै सोल्टी होटलमा उनको १०० मिलियन डलरभन्दा बढीको लगानी थियो।
उनका मुख्य लगानीहरू:
- हिमालयन गूडरिक, सूर्या नेपाल टोबैको, अन्नपूर्णा होटल जस्ता कम्पनीहरूमा शेयर
- नेपालमा चिया बगान
- मालदिभ्समा एउटा टापु
- नाइजेरियामा तेल कम्पनीमा लगानी
- नेपालभर विभिन्न जग्गा तथा दरबारहरू
नेपालमा फेरि राजतन्त्र फर्कने सम्भावना?
ज्ञानेन्द्र शाहको शासनकाल विवादास्पद रह्यो। दरबार हत्याकाण्डमा उनी संलग्न रहेको अड्कल काट्नेहरू पनि धेरै छन्। उनी राजा बनेपछि दरबार हत्याकाण्ड भएको त्रिभुवन सदन नै भत्काइयो, जसले अझै बढी शंका बढायो।
राजतन्त्र समाप्त भएको १७ वर्ष भइसक्दा पनि नेपालले १३ सरकार परिवर्तन गरिसकेको छ। आर्थिक संकट, बेरोजगारी, अस्थिरता जस्ता समस्याले जनता निराश भएका छन्। यही कारण, कतिपय नेपाली फेरि राजतन्त्र फर्किनुपर्ने भन्दै आन्दोलनमा छन्। के नेपालमा फेरि राजतन्त्र फर्किन सक्छ? यो आगामी वर्षहरूमा देखिनेछ।
